EUSKARA: MENDI-HIZKUNTZA

Euskara “mendi-hizkuntza” da, milaka urteetan zehar sorgor mantendu delako. Hau da Gaston Dorren holandar adituak bere argitaratu berri den “Lingo”liburuan defendatzen duen tesia.    Kalakan egon ginen berarekin irratian. Aztergai izan duen gaian doitasunez badihardu ere, Dorreni ez zaio umorerik falta bere ikerketak azaltzeko orduan. Gaur egun Europa osoan hitz egiten diren hizkuntza guztiak aztertzen diren lan honetan, poliglota honek gure hizkuntzarekin “suntsituta” sentitu dela dio. Eta bakarrik gure mintzairarekin gertatu zaiola baieztatzen du. "Euskal hizkuntzak horrenbeste ezkutuko kontu dauzka, azkenean erabat irabazia sentitu nintzela, hau euskararekin bakarrik gertatu zitzaidan”. 

         Bost hizkuntza mintzatzeko eta beste dozena erdi irakurtzeko gai den ikerlari honek  “elebidun diren euskaldunenganako miresmena” adierazten du. Bere iritziz bi hizkuntza hauen artean dauden ezberdintasun sakonak aparteko lorpen bihurtzen du gurean elebiduna izatea. “Harrigarria da -idatzi du- nola euskaldunak ur-hizkuntza batetik mendi-hizkuntza batera -eta alderantziz- pasa daitezkeen. Dirudienez gizakion burua mendizale aditua eta igerilari ona izan daiteke aldi berean”. Bestalde, eta kontraesankor eman badezake ere, autore honek euskara gaztelaniaren sustraietan dagoela baieztatzen du : “bere sorreratik eta bere eragina oso garbia da aro erromanikotik ere”. Ildo berean “gaztelaniak dituen bokal-hotsak euskaratik datoz”. Bere ustez “erraztasun iraultzaileko sistema da hau, gogora dezagun, besteak beste, italierak zazpi bokal dituela eta portugesak hamalau”.  Gaztelaniak euskaratik hartutako hitzen artean honako hauek aipatzen ditu: “izquierdo”, “pizarra”, “zamarra”, “cencerro”, “vega”, “aquelarre” edota “órdago”.               

 Ikertzaile honen ustez, gaur egun nazio eta hizkuntzaren artean horren estua ikusten dugun erlazioa zerbait berria da, XIX. mendekoa hain zuzen. Lehenago ohikoa zen herrialde bakar batean hizkuntza ugari elkarrekin bizitzea. Askotan hizkuntzen tamaina eta estatuena bat datozelakoan gaude. Baina hau ere ez da beti horrela gertatzen. Katalana adibidez lau herrialde ezberdinetan mintzatzen da, hamaika milioi hiztun baino gehiago dauka, baina ez dago hizkuntza ofizialtzat hartua Europar Batasunean. Dorrenen hitzetan “Andorra kidetzat hartuko balute Europar Batasunean katalanak ofizialtasun estatusa hartuko luke. Beharbada Kataluniak norbaiti egin beharko lioke bultza”.                                                                                 

Nazioen subiranotasuna eta haien hizkuntzaren etorkizuna askotan lotu egiten dira, baina gaeleraren kasuan ez da horrela gertatu. Gaston Dorrenen ustez, hezkuntza politikan dago gakoa: “Irlandan gaelera derrigorrezko irakasgaia izan da oinarrizko irakaskuntzan. Ikasle askorentzat horrek gaelera gorrotatzera eraman du”. Bestalde, Dorrenek ez du ingelesa oso hizkuntza aproposa ikusten nazioarteko mintzaira izateko: “Bere gramatikak ez du gainontzeko hizkuntzenarekin inolako zerikusirik, bere ortografia ezin txarragoa da eta bere ahoskatzea benetan zaila da. Gaztelania aukera hobea izango litzateke, baina ez da hau ere, aukera bikaina”. Hirurogei hizkuntza ezberdin hitz egiten dira Europan zehar. Batzuk -gagauzera esaterako- guztiz ezezagunak dira. Dorrenen lana labirinto honetan sartzeko gida bezala pentsatua dago.