ISKANBILA DANTZA ARETOAN

Nire lehengusu Juan Pablok eta Santi Pechotorok liskar bat izan zuten 76ko igande beltz batean Young’s diskotekan.

Nire lehengusuak 15 urte zeuzkan orduan eta Pechok 16. Nik 14 urte neuzkan eta gertaera sinestezin hura hasi zenean nahiago izango nukeen bertan hil, han bertan atoan desagertu. Nire lehengusu Juampa bizi Donostian bizi zen eta ikastegi frantsesean ikasten zuen. Haren notak oso onak ziren, iraingarriak, eta berak itxura apain-aratza zeukan, bista zauritzerainokoa.

Neure haurtzaro guztian, hura behin eta berriro aitatzen zuten eredu gisa: ongi hezia, etorrikoa, atsegina... kalifikazio on-onak ateratzeaz gain, eskolaz kanpoko jardun sofistikatuak egitea bazeukan, orduan exotiko iruditzen zitzaizkidan izenekoak: informatika, ai-kido, armonia, patinetako hockeya... Familiako ospakizunetan beti izan zuten numero nagusi bat, non Juampak buruz ikasitako poema luze bat errezitatzen zuen, eta ondoren bere ikastetxeko ereserkia kantatzen nire lehengusina Ana Mari-rekin batera. Osaba-izeba, aitona-amona eta gurasoen txaloak bizilagunen patio guztian aditzen ziren eta ni handik joaten saiatzen nintzen, inork kanta nezala esan aurretik, irmo, Athletic-en ereserkia kanta nezala, bazkalosteko numero komikoa eginez.

Inork pentsa dezakeen hori pentsatu aurretik, esan dezadan oso atsegin nuela Juampa nire lehengusua. Jarraitzeko eredu gisa besteek niri jartzea arbuiagarria zen, baina ez nion hari errurik egozten, ez. Zeukan curriculum berebizikoa bere kontua zen, betebeharren munduari zegokiona eta beraz, batere interesatzen ez zitzaidan mundukoa.

Haurtzaro guztian, bera zen niretzat joko desberdinak zekizkien ahaidea, mago batek bezala margotzen zuena, lehengusina eta izebak sustatzeko txantxa txit dibertigarriak asmatzen zituena. Lehengusutxoa berritasuna zen, haren presentzia beti zegoen lotuta familia bilera jendetsuei eta beraz festa, joko, tarta eta kanapeei.

Egurra partitu zen egunean nire lehengusuak zuen adina zehatz nik jakitearen arrazoia hau da: ni baino urte bete zaharragoa da. Bada beste arrazoi bat nire kontrarioaren urteak gogoratzeko: nire gelan zegoen eta bigarrenez errepikatzen ari zen.

Liskar berezi hark eszenatoki berean jarri zituen nire izatearen antzokian bateraezin ziren bi aktore.  Juampa sendiko jai-giroko parte zen, eta Santi beste muturrean zegoen justu: nire kezkarik handiena zen, izua bera haragitua, giza izatea eta bizitza bera arbuiatzeko arrazoi nagusienetako bat zen.

Institutuan sartu nintzen lehenengo egun zorigaitzekotik bertatik, izan zen nigan zerbait atentzioa benetan eman ziona.  Ikastetxean izana nuen ikasle bizimodu atsegina kalbario bihurtu zen “instia” eraiki zutenean eta nire gurasoek erabaki zutenean aski zela hilero dirutzak ordaintzeaz. Bat batean nire burua galdua ikusi nuen pasillo etsai haietan, ez nuen inor ezagutzen eta asko ziren gogor izateko bokazioa zuten mutilak. Eskolako nire aurreko aldian ikasle “zail” ziren haiek eredugarri zitezkeen leku berrian. Santi hori zen nire bizitza laburrean aurkitua nuen txarrena. Haren begietan gorrotoa zegoen, ahoan mespretxu irribarrea zegoen beti, ibilerak, presiozko bakero batzuek behartua, txulo-itxurakoak ziren, haren gogoa beroa, eta gainean txima sorta koipetsua zuen, patrikako orrazi batekin errepasatzea maite zuena, besteei bizitza nola izorratu beste asmorik ez zeukan buruan... Ikastetxe berrian sartu aurretik, guztiek bezala, baneukan haren ibileren berri. Berak eta bere koadrilak eskuratua zuten kabroi fama, ondo merezita, haurren irudimenean neurrigabe handitua. Haren ezizenak berak nekez sinisteko bertsioak zekartzan: gehienek zioten adore harrigarria zuela olatu-hormako uretara jauzi egiteko arrezifeen gorenetik, bularrez.  Beste kondaira batek zioen norbait saiatu egin zela labana hari bularrean sartzen eta labana hautsi egin zela. Egia hau zen, bera “Pechotoro” zen;  anai txikia, haren berdina txikiagoan, “Pechines” zen.

            Ikasturteko lehen egunetan ni ikasle bat gehiago nintzen, hasberri sustatu olde baten baitan murgildua, oharkabean pasatu nahirik, noiz arte eta, modurik  zentzugabeenean patuak atentzio foku bat jarri zidan arte niregan, nik sekula isiotuko ez nuena. Historia irakasle madarikatu hark behin eta berriz errepikatu zuen errutina pedagogikoa: dorpeari galdetu eta hau umiliatu ostean, beste baten erantzunarekin egurtu; ohitura txepel horrek ondorio bakarra izan dezake: ikasle “distingituari” etsaiak sortzea. Eta hori da hain zuzen ere gertatu zitzaidana. Santik bizkarra uzkurtu zuen mindu itxurarekin eta maisuaren hatz erakuslea nire pertsonatxo umil uzkurrera zuzendu zen, ez nuen behar besteko ernetasuna izan erantzun okerra emateko. Laido haren prezioa oso garesti ordaindu nuen. Hobe nukeen askoz irakaslearen errieta jasotzea, edo zigorra, edo irakasleak zartako bat jotzea, hitz atsegin haiek entzutea baino: “Oso ongi, gutxienez bada inor gela honetan ikasten duena”, eta horrek markatu ninduen hainbat astez eta astez.

-Ea, esadak Pitagorin, zein dok Italiako huriburua?... ea, asmatzen badok gazta bat emango juat eta asmatzen ez badok gaztako bi, bale? Benga... Pechotoro eta honen mariatxiak, dozena erdi meritudun prest hari heriotzaraino segitzeko, horrelako eskaintzak egiten hasi zitzaizkidan niri oldartzeko aukera zuten bakoitzean.

Nire egoerak etsipen erabatekora egin zuen. Erraz da esatea “etxean esan behar da”, baina itxuraz hain gauza erraza adin horretako parametroekin neurtu behar da. Guraso, irakasle eta ikasleen aurrean kakati gisa agertu aurretik, norberak bere burua engainatu ohi du, egoera hoberantz doala, jada ez zirela hainbeste sartzen zurekin, badela besteren bat antza, gehiago puteatzen dutena. Logika zentzugabe bat aplikatuz pentsatzen duzu libratua izango zarela behar bezala jokatzen baduzu, hau da, irakaslearen galderei gaizki erantzuten badiezu eta jakina, hatza altxatzen ez baduzu, enpoiloi zikin batek bezala ikasi duzula erakusteko. Beste umiliazio batek engainutik ateratzen zaituenean, berriz pentsatzen duzu etxean nola esan, baina txibatazorik txikiena gertatuz gero arrautzak erauzteko mehatxuak, egi dirudite hartarako kapaz dela sinisten duzun haren ahotan. Heldu zen unea, ezagutzeko, agian lehenbizikoz, larritasun existentziala zer zen.

Halako estutasuna gainditzeko irudimena baino ez neukan. Gran Cinema-ko arratsaldeko saioek nire ametsik ederrenak elikatzen zituzten: bat batean, egun batez, bost alprojek inguratu egiten ninduten patioko iskin batean eta espero gabe, hostia piloa hartzen zuten erantzun ezinik. Ni Terence Hill nintzen, Bud Spencer, Bruce Lee, 007... ez zuten hura espero, baina izaki hark, itxura batean ahul, autodefentsarako teknika sekretuak ezagutzen zituen  eta gai zen –nahi izanda- bat bateko heriotza eragiteko ostiko taxuzko batez. Hodeia lurruntzen zenean, malenkonia eta musika bakarrik geratzen zen. Maletako tokadisko zaharrak, ganbaran abandonatua, bere protagonismo antzinakoa hartu zuen berriro. Nire anaia “goatekeak” antolatzen aspertu zenetik abandonaturiko dozenaka disko berriz hasi ziren biraka orratz magikoaren pisupean, plastiko zati soil batetik plazer txirbilak ateratzen zituen orratz-pean. Ondoez gau ilunetan, transistore txiki batek laguntzen ninduen benetako mundu puta hegaldatzen, izan ere ez nuen aldirik onena. Nekez izango zen gaurik Radio Luxenburgo eta hasiberri ziren efeemeak nire ametsekin nahasten ez zirena egunsentira arte. Rock&Rolla zen nire droga, nire prozac, nire paradisu artifiziala. Arrazoiren batek eraginda, guztiz argitu ez dudana, gitarra distortsionatu haiek, baxu eta bateria koltxoi sendo haien gainean egiten zuten marrua zen oihuka nire neuronek eskatzen zutena, eta horrek baretzen zuen nire bestelako sentsazio mira, eta hark ematen zidan urrundik adoreari eta neure buruarekiko segurtasunari hurreratzen zitzaiona.

Baina horretan ere ez zen falta kezkarik. Nire talde gustukoenek gaiztoak zebiltzan billar horietantxe jotzen zuten. Sartzea bururatzen bazitzaidan, Pecho eta honen jarraitzaileak edozein unetan ager zitezkeen eta niretzat minutu batzuk hartu. Giro horietan, gainera, etxean jokatzen zuten. Nire lagun koadrilak babestuta agertzeak ere ez zuen askorik balio, asko jota multzoa osatzen zuen eta hala ni ezkutuagoan pasa. Duro bat-bi abestiko “sinfonola” I´m The Leader Of The Gang-en motoekin marruka hasten zenean,  delinkuente-gai haiek bero-bero jartzen ziren. Adorea ematen zidan musika hura bera mehatxu bihur zitekeen. Zer iritzi izango zuten THE SWEET, GARY GLITTER edo SLADE-k hala elkar bultzatzen ikusiko balituzte? Nori zuzenduta zeuden nota haiek, haiei ala neuri?

Futbolinak minadun leku ziren eta zer esanik ez diskotekak. Galbide tenplu haiek, mitologia morboso batek inguratuta, goraldirik onena bizi zuten. Neure herriak, urte gutxitan amesgaizto kubista bihurtuta, apenas ezagutzen zuen “zerbitzuak” hitza, haren definizioarekin bat zetorren bakarra parkeko komunak ziren, barru zaildua zutenentzako soilik eramangarri.  Halere, boîteak, salafiestak eta bestelako zokoak ilara luzez janzten ziren eta beren ospea ezin eutsizkoa zeramaten Nerbioi ibaiaren ezkerraldeko txokorik aldenduenetara. Galo’s, Brisa’s, Young’s, Delfín Verde, Country, Aloña, Volante... elkarren lehian zebiltzan ostegunetik igandera bitarte trenak ok egiten zituen gazte multzoak erakartzeko. Santurtzi pop espainiar zailaren izar nagusien zirkuituan zegoen eta ez zen arraroa ikustea hormak zikinduta puntako izenekin: MIGUEL RÍOS, EL DÚO DINÁMICO, JUAN Y JUNIOR, LOS BRAVOS, LONE STAR. Ikastegiko patioko burrun-burrunak, ausartenek zabalduta, nerabeaurrekoen ganbara beroberak astintzen zituzten. “Erreserbatuetan” gertatutako Sodoma eta Gomorra sinesgaitzak kontatzen zituzten, non neskak engainatzen baitzituzten “katxondina" pilulak emanda. Esan ere egiten zen, neska elementu batzuk bazirela "martxa gustatzen zitzaiena" eta sexu egarriz oldartzen zirela bazterretan. Baina behin betiko tentazio oro kentzen zuena liskarrak ziren. Horiek bai ziren sinesgarriak, ikusi besterik ez zegoen zein nolako bizitasunez zihoazen kalean gora gizonezkoen oldeak, hormona astinduak botaz pasaeran. Rock talde errepikaezinen urrezko aldiak neure herritik pasa ziren, ni artean gaztetxoegi nintzela, eta agian baita  lotsorregi ere. Baina orduan haiek iritsi ziren.

            Burumakur nindoan oinez, munduaren pisua eramanez nire eskolako kottetara, nire bidea inguratzen zuen murruan karteltzar handi hura itsatsita ikusi nuenean: Discoteca Young's presenta en directo: THE STORM. Une haietan huraxe zen nik ikusi nahi nuen taldea. Telebistan agertu ziren, Gonzalo García Pelayo-k aurkezten zuen programa sinestezin batean eta haien eszenaratzea basatiaren gehiegia iruditu zitzaidan. Soilik single bat zeukaten, baina futbolin makinek txirbila ateratzen zioten etengabe: It’s All Right eta I Gotta Tell Your Mama. Sevillarrak ziren eta ingeles makarroniko batean kantatzen zuten eta horrek are estimatuago egiten zituen. THE STORM taldeak gutxi iraun zuen, soldaduska tarteko, baina historiak ez du justizia egin, bat-batean pop zeltiberikoaren mindulinkeria eszenikoa kolpetik hautsi zuten ero haiekin.

Bazkalorduan giroa probatzea erabaki nuen. Sukaldeko mahaian batera eserita geunden, ohi zenez, nire anaia gaztea eta ama. Ni hausnarrean nenbilen gaia ateratzeko modu abilena zein izango, eta bera aurreratu zen berri egundoko bat emanez:

-Juan Pablo lehengusua dator egun batzuk pasatzera, osaba Alvaro ospitalean dago eta gurekin edukitzea eskaini dit hurrengo asteburura arte. Etxean bezala egonaraziko ahal duzue.

Bikain. Oztopo lasterketan hesi kopurua gehitzen ari zen, beldurra uxatu behar nuen, aurpegia txikituko zidatena, sarrerarako dirua lortu –nire asteko pagarekin atarira ere ez nintzen ailegatzen- eta lehengusutxoaren zama eroan, zeinaren bizi-planeta zenbait milioi urte argitara zegoen STORM galaxiatik. Aski lan baneukan koadrilakoak konbentzitzen, haiek ez ziren ni bezain musikalak edo ez zituzten nire gustu berberak. Nire lagunak makina pintxa-diskora joaten zirenean gauza ohikoagoak hartzen zituzten: SUPERTRAMP, ELTON JOHN, NINO BRAVO, OSKORRI... Nire talde faboritoak ez zituzten aintzat hartzen eta nire planak, soil, nire buruko osasunaz zalantza eragiten zien.

-Zure buruaz beste egin nahi duzu. Seguru Pechotoro bandak erosiak dituela sarrerak...

Beraz: ezer ez. Urrezko beste aukera bat haizatzen zen nire muturren aurrean. Nire sentimenduak zuri-beltzak ziren. Jakin, banekien, estantzi hartan ez sartzeak, dirua aurreztuko zidala eta seguruenik disgustuak ere bai. Neure buruari behin eta berriro esatearen poderioz arindu bat ere senti nezakeen. Baina, bulkada esplikaezin batek berriz jaurtitzen ninduen infernuko ateetara eta guztiz itxita sentitzeak frakaso sentsazio zaurgarria zekarkidan.

-Zer duk?, arraro hago oso...

Horixe behar genuen. Nire lehengusua neure etxean neuri galdeketa egiten.

-Arraro? Ez, zer ba?

-Ez zekiat. Hi beti hago barrezka eta berba egitea gustatzen zaik eta orain han habil isilik...

Ene Jainkoa. Juampa gizajoa bere benetako lehengusua deskubritzen, eta juxtu bere aita osatzen ari zenean bihotzeko batetik... haren begiek halako garbitasunez begiratzen zidaten, hainbesteko ulertezintasunez, ezin izan nuen dena aitortu gabe utzi. Nire gelan geunden, emisore musikal bat ari zela fondoan, “Monopoly”aren ustezko emozioetan murgildu nahian eta berak:

-Noiz duk emanaldi hori?

Eta nik:

-Arratsalde honetan, mmm ... bi ordu barru.

-Nahi baduk joango gaituk. Ondo pasako diagu.

Hala bota zidan, inolako hantusterik gabe, aurpegian gorabeherarik agertzen ez zuela, plana guztiz eskurakorra balitz-edo, parkean paseo bat ematea bezain. Egia esan, nire lehengusua Young’s-en irudikatzea erabateko zirkuitulaburra zen, Juan Pablo ondo etortzen zen sendiko urtebetetzeekin, edo Gabonetako Haur-Parkearekin, baina STORMen kontzertu batean...

Egia zera da, handik gutxira ilaran geunden nagusiki gizonezkoz eratutako pelegrin olde eszitatuan. Berak dena erraz jarri zidan. Baimena? “Tira, ezin da denerako eskatu, batzuetan gauzak gurasoek jakin gabe egin behar dira”. Dirua? “Lasai, etxean nahiko eman didate egun batzuk pasatzeko”. Liskarrak? Jendetzak? “Jarriko gaituk bazter txokoren batean, handik eszenatokia ongi ikusteko eta kito...” Nire lehengusuak, Donostiako eder-orraztuak hainbesteko konfiantzaz hartzen bazuen, zergatik egin behar nuen atzera neuk, proletalgo industrialaren ustezko semeak?

Ilaran geundela, bera bezalako elementu baten presentziak magnetismo urduri bat eragiten zuen. Egun euritsua zen eta aukeratutako gabardina, haren betaurreko eta orrazkera aratz harekin batera, egundoko probokazioa zen antza. Nik nabaritzen nuen ilaran atzetik geneuzkan hiru mutilak hartaz ari zirela. Elkarrizketa zati kitzikagarriak heltzen zitzaizkidan: “Begiraiok gabardinadun horri”, “emaiok betaurrekoak dauzkan horri”. Ez dakit zein ondorio ateratzen zuten, baina zalantza barik oso dibertigarri zitzaizkien. Ilara astiro zihoan eta ni saiatzen nintzen neurean irauten, tentsio espirala gorantz zihoan, une bat heldu zen jolas maltzurra zena elkarri bultza egitea nire lehengusuaren aldera. Pare bat bultzara izan ziren, ekaitza ote zekarren, baina horretan geratu zen, neska talde zerutiar bat lotu zitzaien erasotzaileei eta gurekiko interes guztia galarazi zieten.

Minutu batzuen buruan lehen aldiz sartu nintzen diskoteka batean. Hastapen bizipenekin gerta ohi denez, oso bizi daukat gogoan itsatsia une hura.

Alferrikako pisuak arropategian utzi ostean ate batienteetarantz zuzendu ginen. Harrera egin zigun infernu distirapean zeuden soslai eszitatuz betetako leize-zuloak. Musika ordura arte ezagutu gabeko ozentasunez ari zen eta grabeek burrun egiten zuten elkarrizketa ia eragozteraino. Soinu dorre handi haietan une hartako abesti arrakastatsua ari zen trumoitsu: Master Blaster, STEVIE WONDERena. Juampak eskailera batzuk erakutsi zizkidan eta haietara zuzendu ginen gorputz gogor izerditsuen artean. Ikusgarritasun oneko talaia batean kokatzea lortu genuen. Haraino heltzen zen kirats lodia, ke eta esentzia zorabiagarriz zamatua, dantzako oldearengandikoa. Nire lehengusuak eszitatua eta dibertitua zegoela zirudien. Nik ez nion nire kezka sakonenen berri eman, ez zehatz-mehatz, eta nahiz eta ugari ziren liskargile-koadrilak, inon ez nituen ikusten Pechotoro eta bere Pechetteak, eta horrek pixkana laxatu egiten zizkidan esfinterrak. Tribuna hartatik xehetasunez ikus zitezkeen estantzian zeuden elementu anitzak eta haien jokabide bitxiak. Han zebiltzan otso koadrilak igandetuta disimulu eskasez begiratuz ardi iheskorrei. Barran jartzen ziren lautadako bakartiak, kubata alboan, bere unearen zain, saloon jarreraz.

Koadrilatxo trinkoetan antolatutako neskak etengabe sartu eta irteten ziren bainutik, bulkada arraro batek harrapatuta edo. Itxuraz berdina zen dantzari oldeak  ere pistan, erakusten zuen, ongi behatuz gero, zenbait ñabardura: azarri hesteratua mokorra astintzen, neska bakarti dibinoa adatsa astintzen, ipurdi begi-luze maltzurra, mozkor amorragarria, etxean koreografia txepel bat entseatu duen neska parea. Nik, egiaz, ezin nuen ulertu zer ikusten zioten hain dibertigarri. STORM eszenatokian agertzekoa zelako izan ezik, zer grazia zeukan hark?

Bero itogarria egiten zuen, oxigenoa eskas zen ke-laino kirastu hartan, modako musika, “Filadelfia soinu” jasanezinak burrunba egiten zuen buruko-min gogorreraino eta edonolako leku aldatzek astindu izerditsua zekarren, betilunen oldeetan. Zoroetxe hartatik kanpo baziren kaleak paseatzeko, bankuak esertzeko, tabernak itomenik gabe kontsumitzeko. Bai, zalantzarik gabe zerbait oso indartsua eta kitzikagarria zen denak leku batean biltzen zituena, kontatzeko duin izango zen zerbait gerta zitekeen lekuan, zerbait horrek agian bazuen ikustekorik lainoki fokoen artean dirdira egiten zuten praka estu haiekin, nire begiratua eramana baitzuten, ia nahi gabe, puntu finko baterantz.

-Kontsumizio bat zeukaagu. Goazak zerbait eskatzera.

Nire lehengusua aspertzen ari zen. Beheratu egin beharko genuen. Ondo pentsatuta agian alkohol pixka batek on egingo zidan egoerari aurre egiteko –“kontzertu” kontu hori garai hartan orkestra sinfonikoetarako bakarrik erabiltzen zen-.

Juamparen esperientzia handiagoari kasu eginez, ikasle festaren bat sikiera ezagutzen baitzuen, onartu nuen txokolate batidoa eta Licor 43 nahasketa gozoegia zanga-zanga sartzea. Hura gogoratze hutsak heste-minak eragiten dizkit, baina neure orduko urdail burdinazkoak apenas nabaritu zuen aldaketarik. Nire buruan bai igarri nuen, bai. Alkohol dosi ezusteko horrek mamuak uxatzen lagundu zidan. Azkenean lortu nuen nire lehengusuaren bromaren batekin barre egitea eta igandeko zonbi oldearekin mimetizatzea. Hain solte sentitu nintzen, eszenara hurreratzea proposatu nuen holaxe.

Zergatik ez?  Seguru asko banda zuzenean ikusteko gogo benetako gehien zuenetako bat izango nintzen. Aurrera egin genuen bultzada harat-honat artean eta dantzarako pistara heldu ginenean zoria alde izan nuen:  burrunbaz hasi zen SUZI QUATROren 48 Crash eta biok sentitu ginen animatuta dantza-modukotxo bat entseatzeko.

Tira, gauzak ongi zihoazen. Dasta nezakeen nire lagun –zalantzarik gabe- harrituei kontatuko nien kontakizun bizia: “Ez dakizue, ondo, Young’s-ean egon nintzen eta primeran pasa nuen, batido bat hartu nuen Licor 43rekin eta asko dantza egin nuen eta kontzertua putamadrekoa izan zen”... Ez Juampak ez nik ez genuen dantzaz lasai gozatzen. Egiaz, gozamena, ausartze hutsetik zetorkigun, geure burua ikustetik guzti baten parte izaten non ez zen nabaritzen -hala geunden gu- gure ageriko gaxtetasuna, are gehiago, zin egingo nuke inguruan geneuzkanetatik gutxik jakingo zutela abestia nik bezala. Notaz nota gure giharrak askatuz zihoazen, mugimenduak pixkatxo bat ausartagoak ziren, gitarreo itxuraren bat eginda eta ahopean korua egiten hasten ginen estribilloaren antzeko zerbait. Politegia egia izateko. Azken akorde rockeroen atzetik DEMIS ROUSSOS madarikatua eta honen Velvet Morning eztiegia etorri ziren, kolore mozkorraldia ilunpe bihurtu zen. "Agarraoa” hasi zen eta pistak segundo batzuetan erabateko birmoldaketa izan zuen. Buru asaldatuen oldeak zona hutsik utzi zuen eta tantaka astiro bikote akoplatuek zonalde hondatua birlandatu zuten. Gizonezkoen faunak gaizki disimulatutako bilaketa hasi zuen pieza egokien bila eta neskek diaspora hasten zuten atzeguardia posizioetara. Hura ez zen guretzako egina edo hala uste nuen behintzat nik.

-Dantza eskatuko diagu?

-Hi erotuta hago, begira ze neskak, hauek guztiak gu baino askoz nagusiagoak dituk, ikusi ere ez gaitiztek egiten, ikusezinak gaituk. Gainera mutil-lagunen bat moskeatu litekek.

-Ez ezak esan txorakeriarik, nahi ez badute ezetz esaten ditek eta kito. Ikus.

Soltura horrekintxe mugitzen zen ene lehengusutxoa. Saila tarte labur batez bistatu ostean, mahai baten inguruan alai hizketan zeuden neska lagun koadrila batengana hurreratu zen eta irribarrez eskaini zituen bere zerbitzuak. Eskaintza oso dibertigarria iruditu zitzaien nonbait, zeren kolpetik denak lehertu ziren barrez. Nolako paloa Juampa gizajoarentzat, ni prestatzen ari nintzen elkartasunezko animoen saioa egiteko, eta une horretan, ni harrituta lagaz, neska bat irribarretsu altxatu zen eta bai!, harekin dantzatuko zela. Hori ez zegoen gidoian. Nire lehengusua irribarretsu dantzan, morena txiki, baina itxurazko batekin eta ni zutabetik begira lelo aurpegiarekin. UMBERTO TOZZIk ilustratzen zuen eszena, oka egin arte errepikatzen zuen kalaka amorragarri harekin: “Te Amo, te aaamo”.

Bakarrik geratzea, minutu batzuetan baino ez bazen ere, ez zen gehien nahi nuena. Pose gogorra eta inguruarekin guztiz ezagutua marrazten saiatu arren, nire izurik handienak itzuli ziren. Diskoteka oro har lurralde makarra zen eta Young’s bereziki haien feudo faboritoetako bat. Sartu ginenetik,  bezero bolumena handituz zihoan eta aretoan egotea geroz eta deserosoagoa zen. Kea, lurrin oldarkorren nahasketa eta gradu etilikoak igotzeak tenperatura goratzen zuten unetik unera.

Argiak apalduak ziren ilunpera arte “agarraoa” girotzeko eta ispilu bola argi distirak islatzen hasi zen, zirkulutxo zuri euria paseatzen zen zirikalari bazter guztietan. Une batean bistatik galdu nuen ene lehengusua. JANE BIRKINen Je t’aime moi non plus abesti zakil-berotzailea entzuten zen, hainbeste hankarte zirraratu zituena eta dantzan zeudenek pista gainezkatzen zuten. Nik ez nekien non kokatu. Azarri hordi batzuek bultza egin zidaten pasatzean eupara pixka batez eta ni ez nintzen seguru sentitzen zutabean. Bulto ilunen artean zonbi gisa noraezean ibili ostean, serioski pentsatu nuen garaiz ihes egitea. Egia da, emanaldia ikusi gabe geratuko nintzen, baina nork goza zezakeen inguru hartan? Hala segituz gero ROLLING STONESek ere ez zuen merezi. Hori gutxi balitz legez, edari meleka hark, dantzaren astinduarekin batera, asaldatu samar nindukan. Aldiro iruditzen zitzaidan argi puntu mareatzaile haiek Pechotoro-ren ezker begia, eskuin belarria edo arrano sudur ezin nahastuzkoa erakusten zidatela. Baina nola joango nintzen ba Juampa han barruan utzita? Hura zoritxarra, ustez bera zegoen nire lurraldean eta ez alderantziz. Garbi zegoen Donostian zuen bizitzak bazituela nik ezagutzen ez nituen aldeak. Hainbesteko soltura diskoteka ezezagun batean ez zen gauza normala. Nahasmen une haietan gaueko lehen liskarra gertatu zen. Lehenbizi neskazko oihu aztoratu batzuk entzun ziren, eta ihes asmo bat. Zerbait bereizi ahal izan nuenerako, bi aurkariak elkarri irainka zeuden eta ttu egiten zuten aurpegiak furiaz ubelduta zituztela, eta beren kohorteek indar erakustaldiz aldentzen zituzten. Borrokalarietako batek, altu eta kaskailu, zeta gorri ikusteko bat zeukan alkandoran. Harritu egiten nau gogoratzeak areto hartan ez zela inolako ordena zerbitzurik. Zerbitzari batek, moztaka, trinkoa eta zirt-zart handikoa, aretorik bota zituen segundo batzuetan, aginte ganorazkoz eta inori ez zitzaion bururatu txistik esatea.

Eszena hura ikusten buru-belarri nengoen, nabaritu nuenean ezker ipurmasaila estutzen zidan gauza gogor bat. Izu korronte bat jabetu zen nire borondateaz eta nire barrabilak uzkurtu zituen miniaturaraino. Bera zen, bai, nire lehengusu pailazoa, begiak lurrunduta eta konbinatu txokolatero horietako bat esku banatan.

-Hik sartu didak sustoa, mongoloa!

-Eskuak okupatuta zeuzkaat... eta ez hadi kexatu, gasolina dakarkiat.

Ez dago esan beharrik arindu handia izan zela. Kezkatzen hasita nengoen beraren dantza uste baino urrunago joana ote zen eta orduan “ilunpean maniobra orkestralak” egiten ari zen. Ikusiak ikusita, ez ninduen asko harrituko. Halako gertaera batek ondo baino hobeto justifikatuko zuen nik abandonatzea, baina, egiaz, putada galanta izango zen.

Nire lehengusu kabroi puskak arratsaldeari ateratzen zion bai zukurik. Arrapaladan hartu ahal izan genituen “puff” batzuetan eserita, Juan Pablok berriz harritu ninduen iragandako minutu luze haien kontakizunarekin. Beraren bertsio arrapaladakoaren arabera,  neskak bi bider estutu zizkion titiak bularraren kontra eta ezpainekin ikuttu zion doi belarri inguruan...

-Leloa nauk, igotzeko esan banio, seguru nirekin batera etorriko zela erreserbatura.

Bekaitza. Sentitu nuena horixe izan zen, bekaitza. Lehengusutxoari ez nion inbidiarik izan sekula -eta ama neurea saiatzen zen bai saiatu- ez eskolaz kanpoko jardunik, ez ohorezko matrikula olderik, ez haren abestien txalorik, ezer ez, baina hainbesteko ausardiaz ezezagun bati dantza eskatzea eta honekin haragizko jarduna egin zezakeela pentsatzea bera... horrek, aitor dut, barrena jaten zidan.

Tragoak arindutako elkarrizketa alai hartan, Juan Pablok nik ezagutzen ez nituen gako batzuk sartu zizkidan. Zital halakoak dastatuak zituen zenbait gozamen haragizko, ez noski Emmanuelle-n agertzeko dina, berez ez ziren igurtzi batzuk eta musu iheskorren bat baino; luxuzko palmaresa zen, baina, entzuten zeukan ezjakin harritu harentzat. Gakoa irlandar udaldietan zegoen, nik hura irudikatua nuen tortura didaktiko jasanezinezko baten mende, familia natibo ezin sartuzkoetan.

Lehengusutxoak egundoko solturaz edaten zuen, solte eta “helduta” gutxi-usterik gabe, eta erne, bere balentriak kontatzen ari zela Lola pakete bat atera zuen alkandoratik, berez egiten den keinua eginez, eta zigarro bat piztu zuen estibatzaile baten teknika seguruz.

Ez zegoen zalantzarik, odol bereko izan arren, eta kilometro gutxitara bizi arren, bera hiriko mutila zen eta ni, hormigoizko oihan batean bizita, gainera herri bateko mutila nintzen, ikuitzak arrautzak. Arratsaldea aurreratu ahala, Juamparen itxura hain apain hura, hasieran hainbeste arduratzen ninduena, mundutarrago eginez zihoan. Orain orraztu gabea zegoen, apenas geratzen zen gomina arrastorik eta alkandora zeraman izerdi errekaz bustita eta zilborreraino irekia.

Juampa, lehen aldiz bere historia laburrean, bere kabuz ari zen lortzen nire amak bere bizitza osoan lortu ez zuena: nire miresmena. Bere egitandi sexual europarren kontakizunen artean, nik soilik ahopean esan ahal izan nuen gezur txikiren bat herriko festetan girotua -jakina-, asmatu ahal izan nuen egiantzekotasunik handienarekin -ez handiegia, beldur naiz-. Oyancas-eko zelaietan gertatu zen balizko zirri haren xehetasunez jakin-mina zuen unean, Mamy Blue-ren melodia sadikoa eten zuen disc-jockey berritsu batek, “40 Principales” eskolakoa, eta megafoniaz iragarri zuen laster agertuko zirela eszenatokian STORM taldekoak, “Sevillatik beren rock gogorrarekin”.

Ez, hari ez zitzaion erantzun poz oihu berebiziko batekin, ezta zerura altxatako ukabil itsaso batekin ere. Une horretan dantzarik gabe geratu ziren bikoteak nagi atera ziren pistatik amorru aurpegiz.

Kontzertu pentsaezin hura hain ahaltsu egin zitzaidan, batzuetan kosta egiten zait sinistea benetakoa izatea hura. Han ez zen liturgia aurrefabrikaturik ez made in London azken bideoklipetik kopiatutakorik. Rock kañeroa eta ikusgarria rara avis zen eta artean kaptazio fasean zegoen. Han geundenetako gutxiengo txiki batek baino ez genuen susmatzen ikusiko genuena, gainerakoek, ohiko olde diskotekeroak, bazuen ikusminik, baina ez mendetasunik. Egun hartan ikusi ahal izan nuen nola banda batek kostata lortzen zuen txaloa, melodia korutu bakoitza, pelbis mugimendu bakoitza, harik eta bis erabat zintzo gorgarria merezi arte eta, pospolotxorik eta zeremonia aurrez prestatutakorik gabe. STORM, izenak ongi zioenez,  energia ekaitza zen, erritmo atertu gabeko atseginetan emana. Lau tximadun beren postuak segurtasun osoz betetzen, zeinak abestiak aurkezten zituzten txandaka lehentasuna hartuz eta elkarri hitza kenduz erabateko aurpegiz. Hirurogeita hamargarren hasiera hartan derrigorrezkoa zenez. Bide eman zioten baita ere bateria soloari ere. Berdin zion JUAN BAUren kontzertua izatea edo LA CHARANGA DEL TÍO HONORIOrena. Perkusionistak hiru erredoble segidan lotzen baldin bazekien izorratua hengoen. Solo puta hura baliabide ezin hobea zen abeslariak atseden har zezan eta denborak aurrera egin zezan, hala, batakaren trebetasunen erakustaldi astunaren ostean, zetorren edozein abesti esker onez hartzen zen. STORM taldeak ere erabili zuen truku hori, baina beste era batera. Etsitzen hasia nengoen zartako gaindosia izango genuela, eta orduan tipoak salto egin zuen eszenatokitik eta guztiaren aurka bere makilekin errepikatzen hasi zen: baso, mahai, buru, lanpara, foku... hura bai hura! Artistak ezohiko zerbait lortu zuen: emanaldiaren ostean denek zuten mintzagaia... bateriaren soloa!

Jode, Nexus 6 replikanteak hau zioen Blade Runner-en: Nik ikusi ditut gauzak zuek sinistuko ez zenituzketenak. Ikusi ditut nabeak erasotzen garretan Oriondik haratago. Ikusi ditut C izpiak dirdirka ilunpetan Tannhäuser-ko Atetik gertu. Une horiek guztiak galdu egingo dira denboran... negar malkoak euritan bezala. Hiltzeko ordua da. Bada, nire ere -nago- izorratuko nau ederki hiltzeak, eta zalantzarik gabe esango dut zuzenean ikusi dudala STORM taldea Young’s Club-en.

Bai, baina ekitaldia aipagarria izanik ere, ez da hori kontatu behar nuena. Data hura neure gogoan iltzatzekoa zen gertaera bat baino gehiago zirela eta; nahiz eta esanguratsua izan neure lehen kontzertu fundamentuzkoa, ondoren etorri zenak bigarren mailan utzi zuen.

Diskoko argiak berriz piztu eta eszenario aurrean zeudenak sakabanatzen hasi ginenean hasi zen dena. Bat batean ulertu nuen, nire bizitza osoan baino alkohol gehiago edan nuela eta neure lehengusutxoak zeukan piura neurearen isla baino ez zela. Desmadratuak ginen bai, dantzatuak eta saltatuak eta estribilloak koroa eginak eta ospatuak abestien amaiera berebizikoak. Orain bat-batean bata bestearen aurrean geunden, izerditsu, sinesgaitz, lerdoki barrez, elkarri esan gabe esanez operazioa arrakastatsua izan zela. Aurrez ikusi gabe, lehen ilaran egonak ginen eta orduan burua kafetera bat irakiten bezala zegoen. Bizkarretik helduta bainurantz jo genuen, amonaren etxean egiten genuen bezala, telebistako doinutxo hura kantatuz: “Había una vez un barquito chiquitito que no podía, que no podía navegar”. Hura zen momentu handia, “urtebetetzeetan” gozatzen zuten umeen eta muturra azaltzen zuten gazteen artean. Eta bai, orduan gertatu zen.

Bainura hurreratu ahala,  bereiziz gindoazen atean agertzen zen irudia. Txulo plantan zegoen, esku bat aldakan eta bestea markoan pausatua. Laster onartu behar izan nuen horrore agerikoa. Barruko korronte batek erraiak korritu zizkidan eta zorabioaren atean utzi ninduen. Bai, bera zen, kaiman hortzak erakutsiz irribarrez, zetorkiona dastatuz delicatessen bailitzan. Itxura batean ezerk ez zion munduan hainbat plazer ematen ezen ni torturatzeak, klaseko galdera madarikatu bati erantzutera ausartzea besterik egin ez nuen alproja ezgauza hain zuzen.

-Goazemak!

Oihukatu nuen izutua Juamparen besotik tiraka. Irteera nola edo hala iristen saiatu ginen, baina laster ikusi genuen eszenatxoa ez zegoela inprobisatuta: bi ohiko morroik bidea eten ziguten atean bertan eta kalera atera gintuzten, zerbitzaririk ordena jartzera etorriko ez zen lekura. Une haietan izuak erabat gogortu ninduen. Berehala agertu zen Pechotoro pausu erlaxatuz eta keinu maltzurrez. Neure lehengusua eta biok erretenituta geunden bi kaikuk bihurritua baitziguten besoa bizkarraldearen aurka eta han pasatzen zen inor ez zen antza esku hartzeko asmotan.

-Ze, moteilek, apur bat ligetan?

Bi konpartsek barre egin zuten txiste on bat entzungo bailuten eta jefeak haserre itxura egin zuen:

-Ze pasatzen da? Ez al dostasue aituten? Gorrak zauzie ala nitaz paso egiten dozue? Hi, lau begi, kontestau, apur bat ligetan?

Makarrak delikatuki hartu zituen nire lehengusuaren betaurrekoak bi hatzekin eta lurrera eror zitezen utzi zuen. Guztiz eror zitezen baino lehen ostiko gogor bat eman zien eta errepideraino bidali zituen parabola eginez aparkatutako kotxeen gainean.

-Oh ene jainkoa! Hau zoritxarra! Zin egingo nuke kristal hautsien hotsa entzun dudala...

Orduan gertatu zen. Algara lerdoen eztanda betean, belaun iheskor bat iltzatu zen Pechotoro oharkabearen hankartean eta hau bihurkatu zenean ezusteko “o” bat ahoan zuela, Juampak buruko bat eman zion bete-betean aurpegian -bizi bazara- sekula ahazten ez diren horietakoa. Gaiztoetan gaiztoena muturra odoletan zuela ikusteak eta minez bihurkatua, eragin izan zuen bi sikarioen artean eta ihesi abiatu ziren bizkor kalean behera. Nire lehengusuak ez zuen jokaldia errematatu. Ziztu batean atera zen betaurrekoen bila eta berotu zen egiaztatzean -baietz- birrinduta zeudela. Neure begiak ez zeuden prestatuta horrelako eszena bat ikusteko. Juampablo bere biktimaren gainera oldartu zen, altxa zuen makarra zorutik paparretik helduta eta behin eta berriro zanpatu zuen han aparkatuta zegoen ibilgailu baten aurka.

-Zeinek ordainduko zidak hau, eh? (plof) zeinek? (plof), lelo bat haiz, aditzen? (plof), leloa (plof)...

Horrelaxe dira gauzak batzuetan. Juampa ezohiko hark, Mohamed Ali-k Sonny Liston nokeatu zuen bezala jardun zuenak, negarrari eman zion betaurrekoen zoria ikusirik. Eta une hartan asko miresten zuen memelo hau, kontsolatzen saiatzen zen, inoiz ikusiko nuela susmatuko ez nuen eszenarik harrigarrienetik urrundu ahala. Dardarka neuzkan hankak eta ezin nuen eragotzi sarri atzera begiratzea han segitzen zuela egiaztatzeko: Pechotoro, piltzar burumakur bat, zoladuratik auhenka.

Horixe dauka bizitzak. Zineak edo literaturak  amaiera garbia izan ohi dute ondorioak ateratzeko, eta aldiz, bizitzak aurrera egiten du lehentxeago edo geroxeago dena izorratzeko. Beraz, astelehen hartan ni puteatzen segi zuten, baina, bai, ahaleginaren indarra txikituz joan zen pixkana. Beste inozo batzuk sartzen ziren haren ikusmiran, eta gogaikarria sakabanatzen zen.

Neure lehengusua bere bizimodu donostiarrera itzuli zen, jai-desfileak eta lizeo frantsesa. Hori bai, sekula gehiago ez nintzen trufatu bere eskolaz kanpoko jarduerez, bereziki “ai-kido” hartaz, izan ere, ez baitzen inolako txorrada. Diskotekak ez ziren sekula izan nire aisialdiaren parte funtsezkoa, baina bai rock&rolla, loriazko urteak biziko zituena eta gehiengoaren txaloa jasoko.

Aldiro diskotekaren aurretik pasatzen naiz. Urteak dira ez dabilela. Kate uger batek lokalaren sarrera erdikusten uzten du eta han daude aritu ziren azken banden iragarkiak. Lau tipo daude kamiseta hawaiiarrak jantzita eta neska puska bulartsu bat, posterrean duten irribarre zoriontsua denborak egunez egun horiztatzen duela.

Into basque by bAst 2013