ADARRAREN PUNTAN
Roberto Mosoren Idazkiak
2022(e)ko abuztuakren 7(a), igandea
2022(e)ko uztailakren 10(a), igandea
BENETAN AHAZTEZINA
Ahaztezina benetan Santurtzin gertatutakoa. Jaime Martinezek zuzendutako Big-banda osoa nire atzetik eta jende pilo bat aurrean jaiei sarrera ematearren. Barruan betirako eramango ditudan oroitzapenak.
Hemen duzu abesti pare bat:
2022(e)ko ekainakren 11(a), larunbata
ROBERTO & ITSASALDE TXISTU BANDA
Ba bai. Uztailaren 8an, sardinada tradizionalaz gain, Jaime Martinezen "Itsasalde" txistulari orkestrarekin batera arituko naiz kantuan Santurtziko portuan. Egia esan, "Big band" oso bat da, txistuak aparte, haize, perkusio, koru eta gainerako instrumentuak biltzen baitira bertan.
Ez da horrelako zerbait egiten dudan lehen aldia. 2019ko Aste Nagusian, pandemia aurretik ospatu ahal izan zen azkenekoan, Garikoitz Mendizabalek zuzendutako taldearekin batera, antzeko esperientzia aparta izan nuen.
Santurtziko udaletxetik sortu zen orduan proposamena: "Bilbon abesten baduzu, herrian ikusi nahi zaitugu".
Zoritxarrez, ekitaldia bereziki hunkigarria izango da, amaren heriotza berriki izan delako. Harentzat Karmengo Ama Birjinaren inguruko ospakizunek (berak ere Karmentxu zen) garrantzi handia baitzuten. Bihotz-Bihotzez berari eskainitako emanaldia izango da.
Beraz, dena ematen saiatuko gara. Abesti batzuk derrigortuta daude eta gustura abestuko ditut "Soy de Santurce" (Santurtziko naiz bigarren partean), "Desde Santurce a Bilbao", "Itsasontzi Baten", "Santurtzi Aldea Guay" (Luis Pereira egilearen laguntza izatea espero dut). "Higway To Hell", "Black is Black", "Atharratze Gasteluko Kantua" eta "We Are The Champions" abestien bertsioak ere egingo ditut. Zarama garaiko kanta batzuk ere kantatuko ditut, eta oraindik argitu nahi ez dudan beste ezustekoren bat izango da. Irailaren 4an Zestoako jaietan arituko naiz - Zaramaren bi kanturekin- eszenatokia Ken Zazpiren Eñaut Elorrietarekin partekatuz.
Bertan ikusiko gara. Ondo izan.
2022(e)ko urtarrilakren 31(a), astelehena
Onartu gaizki egon zela eta eskatu barkamena! (Markos Zapiainek sinatutako artikulua "Eibar.Org" webgunean)
Movida Madrileñaren zale izan bazinen, arrazakeriaren
eta biolazioaren justifikazioari eta fribolizazioari ezikusia egin zenion.
Damutu behingoz!
Eskema beti da antzekoa: nik agintzen dizudana bete
behar duzu zuk; eta nik, berriz, nahi dudana egingo dut, agintzen dizudanaren
kontrakoa barne. Berriki arte, izurritu hutsa zinen etakide edo HBren
jarraitzaile izan bazinen; oraingoan, EAEko hedabide nagusiek sentiarazi nahi
dute Euskal Rock Erradikala gustatu bazitzaizun erredimitzen ahalegindu beharko
zenukeela.
Salbabideko lehenbiziko urratsa izan liteke garai
hartako Espainiako musika popularraren panorama orokorra hobeto ulertzeko
elementuak eskaintzea. Bada madarikatua izanik gozatzen duen jendea, baina
gehienok bakean utz gaitzaten nahi izaten dugu oroz lehen.
Beraz, gizarte osoaren onura bilatuko dugu, oraingo
honetan pedagogiaren bitartez.
Garai hartako Espainiako izpiritua hobeto ulertzeko:
-"Pinguino bat nire igogailuan" taldearen
"Igogailuan
harrapatuta".
-"Polanski eta irrika" (edo "Polanski
eta bihotzerrea") taldearen "Neska beltza"
edo "Ez du lakarik erabiltzen".
-Batzuen ustez, "Paradisua"ren "Zuretzat"
pederastiaren apologia da, baina ez dago bat ere argi. Niri egundoko kanta
iruditzen zait. Ea zuri.
Luis Antonio de Villenaren poemek eta autobiografiek
bezala, El Zurdo-ren abesti horrek ere ederki kontsolatu eta adoretu zituen
1980an homosexualak zirela aurkitzen ari ziren Euskal Herriaren hegoaldeko
hainbat nerabe. Artean hamabost urte falta ziren Goenkaleko bikote homosexualak
agertzeko.
Ondo pentsatuta, ez nago prest Zaramaren miresle
izateaz dolutzeko; ez ditut Lezoko eta Irungo kontzertu gogoangarri haien
oroitzapenak baztertuko, are gutxiago, bakarrik Zarama ikusteko bakarrik egin
nuen lau ordu pasako erromesaldiarenak: Irunen topoa Donostiaraino, Donostian
busa Bilboraino, eta gero oinez Olabeaga eta Zorrotzatik Santurtzin eman zuten
kontzertura iritsi arte. Sestao igarota, belardi batean, asto bat ikusi nuen
zuhaitz bati lotua. Auskalo zergatik gogoratzen dudan hain argi, begiratu zidan
moduagatik ziur aski, arranoaren begirada baitzuen, ez astoarena.
2021(e)ko irailakren 20(a), astelehena
PUTAZALEAK
Zuen baimenarekin, gaur, putazaleez hitz egingo dut. Urteetan prostituzioan sarturik egon den Amelia Tiganus errumaniarrak, putazale mota ezberdinak sailkatzen dizkigu. Aldez aurretik esan, buruan eraman ohi dugun profilak ez duela errealitatearekin zerikusi handirik. Inguruko edozein gizon izan daiteke bat. Adin, gizarte-klase edo lanbide askotakoak dira. Politikarien, epaileen, kazetarien, sindikalisten, enpresarien, kirolarien artean aurki ditzakegu.
Batzuk “atseginak” direlakoan daude, beren gauzez hitz egiten dute putarekin, emakume hauen bizitzaz interesatzen dira, itxuraz. Putaner "jator" bezala ikusten dute beren burua, nahiz eta emagaldua, bezero bakar batekin hainbeste denbora kontsumitzeaz nazkatuta, pazientzia galtzen hasten den. Orduan, putazale “majoa” automatikoki putazale mindu bihurtzen da eta ustezko "heziera onarekin” jokatzeari uzten dio. Badaude beste batzuk, noski, zeremonia handirik gabe ordaintzen eta larrua jotzen dutenak. Azken hauek, normalean, pornografian ikusitakoa kopiatzen saiatzen dira. Sadikoak eta misoginoak ere hor daude, sufrimendua eta umiliazioa plazeraren iturburu bakar dutenak. Pentsa daitekeen baino askoz zailagoa da horrelakoak direla aldez aurretik asmatzea.
Kasu batzuetan, tipo dirudun bat da putazalea, izan ere horrek ez du bere burua putazaletzat hartzen, berak"Scort"-ak edo “luxuzko putak”ordain ditzake eta. Batzuetan negozio-gizonen arteko tratu batzuk "puta-parranda" on batekin ixten dira. Beste batzuetan, “ezkondu aurreko” jai horietako batean putetxea sartzen da menuan, edo prostitutaren baten zerbitzuak kontratatzea. Putetxe batzuetan mutil gazteentzako jai-tematikoak antolatzen dira, eta jai egitarauan aukeratutako neskarekin txortaldi baten zozketa sartzen da. Azken joera "narkoprostibuluak" dira, non droga mugarik gabe sartzen den putazaleei egindako eskaintzan. Putazale gehienentzat putetxea oasia da. Erdibiluzik eta beren esanetara dauden emakumeez beteta.
Gaur egun, klase sozial guztietako gizonek eskura dituzte, oso merke, esklabo errumaniarrak, paraguaiarrak, dominikarrak, brasildarrak, nigeriarrak...
Informazio hau guztia "Amelia, Historia de una Lucha" eleberritik atera dut, Alicia Palmer, Roberto García eta Amelia Tiganus aktibistek sinatutakotik. Amelia, prostituzioaren abolizionista sutsua, urteetan emakumeen salerosketaren biktima izan da. Gaur egun Gipuzkoako herrixka batean bizi da eta biziki lan egiten du prostituzioa indargabetzearen alde. Literaturak, zinemak eta abestiek idealizatu egin dute sarritan putetxeen mundua.
Putak eta bezeroak "bohemia" eta "bizimodu txarra" ren munduan kokatzen dira, edo "Pretty Woman" bezalako maitagarrien ipuineko protagonistak dira. Espainia da sexu-eskaera handiena duen Europako herrialdea. Mundu mailan hirugarren postuan dago. Nazio Batuen Erakundearen arabera, Espainiako gizonen % 39k ordaindu du noizbait sexuaren truke. Estatu hau, munduko emakumeen salerosketaren puntu nagusietako bat da.
Datu ofizialen arabera, munduko salerosketaren
% 80 sexu-esplotaziorako egiten da, eta ehuneko horretatik, emakume eta neskak biktimen
% 90 baino gehiago dira. Tiganusen hitzetan: "Proxenetismoa eta
prostituzioaren kontsumoa helburu duen legedia behar da, baita ihes egin nahi
duten emakumeei laguntzeko politikak ere”.
2021(e)ko ekainakren 28(a), astelehena
TXORI-FRIKIAK
Hitzordua Irungo Ekoetxean genuen, Plaiaundi izeneko natur-parkean, Txingudiko badian. Ingurumenaren munduko eguna zen. Egun batzuk lehenago, Ramon Eloseguik, 'SEO Birdlife' erakundeko kide beteranoak eta luzaroan gure irratsaioko kolaboratzaile izanak, proposamena egin zigun: «Plaiaundiko parke ornitologikora joan behar duzue, leku aparta da, penintsularen gainetik hegan egiten duten hegaztien % 60 bertara iristen dira eta agintariek ez dute horren garrantzia ulertzen. Hainbat proiektuk ingurua mehatxatzen dute eta espezie askori kalte larria eragin diezaiekete».
Ramon oso gizon errespetatua da erakunde
kontserbazionistan, hamarkada asko daramatza gure zeruak zeharkatzen dituzten
hegaztiak begiratzen, grabatzen, haiei argazkiak ateratzen eta katalogatzen. Eta
hara abiatu nintzen, nire motxila-transmisore, mikrofono eta guzti. Garaiz
iritsi nintzenez, inguruak ezagutzeko paseo bat ematea erabaki nuen: harbide
batek, errugbi zelai bat inguratzen duen baso batetik sartzen zaitu. Ibilbidean
zehar, hegaztiak begiztatzeko zenbait postu daude, horietako asko Bidasoaren
bokalearekin muga egiten duen eremuan; Txingudiko badian. Goizeko bederatzi eta
erdiak ziren eta dagoeneko prismatikoak eta argazki kamerak zituzten txori-zale
ugari ikus zitezkeen.
Tripodeak eta ohar-koadernoak ere ikusten ziren
nonahi. Arrazoiren batengatik, agian motxilaz kargatuta ikusteagatik, edo
ditxosozko maskarak sortzen dituen ohiko nahasmenduengatik, bidean gurutzatu
nituen gizon batzuk nireganatu ziren, betidanik ezagutuko banindute bezala.«Zozo
arrosa bat ikusi dut goizaldean, lehenengoa urteetan», esan zidan batek pozez
zoratzen. Beste batek zenbait argazki erakutsi zizkidan, espezie arraroak
atzemateko bere abileziak erakutsiz. Nik entzuna neukan Britainia Handiko
txori-behatzaileena -birdwatchers-, tribu ugaria eta oso bitxia dela,
literaturan eta zineman sarri agertzen dena. Baina inoiz ez nuen, praktika
bitxi honetaz, bertoko hainbeste zaleturekin hitz egiteko aukerarik izan.
Handik gutxira nire solaskideak iritsi ziren, Xabier
Garate eta Txema Cabrita, SEO-Donostiakoak, Ramon Eloseguiren bi ikasle sutsu,
euskal kontserbazionismoaren benetako maisu gisa gurtu dutenak; hemengo
ornitologiaren munduan gutxi bezala errespetatutako gizona da Ramon. Elkarte
honek parkeari kalte egin diezaioketen zenbait hirigintza-proiekturen berri
eman nahi zigun. Baita atletismo-pista duen estadio hori beste leku batera
eramateko beharra aldarrikatu ere. Egia esan, leku aldaketa hori erakundeen
arteko akordio batean onartu zen 1990eko hamarkadaren erdialdean, baina
diotenez, «beti dago aitzakiaren bat hori ez egiteko; orain pandemia da. Argi
dago ez dagoela benetako borondaterik«.
Konexioaren eta elkarrizketen ondoren, aukera izan
nuen gizon haiekin hitz egiteko, etengabe hainbat espezie seinalatzen zizkidatela,
haiei buruzko mila xehetasun emanez eta beren binokularrekin begiratzera
gonbidatzen nindutela. Hain zaletasun garbi eta eskuzabal horrek samurtasun
ikaragarria piztu zidan. Han ez zegoen lehiakortasunik, ez adrenalinarik, ez
inolako indarkeriarik, jakin-mina eta maitasuna baino ez, planeta honetan
milioika urtetan aurrean izan dugun senide misteriotsu horrekiko. Txoria dute
maite.
2021(e)ko ekainakren 14(a), astelehena
LELO HORI , BAI LELO
Badaude oroimenean geratzeko joera duten esaldi batzuk. Esaera zahar batzuekin, liburu edo artikuluren bateko paragrafoekin edo zenbait “ospetsuk”asmatu dituzten esaldi ospetsu batzuekin gertatzen da. Niri, gehienbat, abestiekin gertatu zait. Rolling Stonesen lelo bat daukat grabatuta: "Ezin duzu beti nahi duzuna lortu, baina ahalegin handia egiten baduzu, merezi duzuna izango duzu". Iosu Exposito ere obsesionatuta zegoen esaldi horrekin, beste honekin pareka zezakeena: "Kontuz ibili nahi duzunarekin, lor zenezake eta".
Azken hau, batzuek Oscar Wilde idazleari eta beste batzuek Txinako antzinako jakituriari egozten diote, baina, jakina, Felix Linaresi gogoratzea asko gustatzen zaio hau: "Txinatar batek duela milaka urte izan zuen zure burutaziorik argiena". Iosu bera oso zalea zen esaldi txundigarriak egiten: "Dena zahartuta egongo da eta gu hilda egongo gara" edota: "Gezurra da agintzen duena, harritzen zaituena, egia aspergarria da, frustrazio nazkagarria”. "Heroin", Lou Reeden abestiaren ahapaldi hura ere hunkigarria da oso: "Txutea jarioan hasten denean, guztiaz ahazten naiz, hiri honetako txotxongiloak, eta politikari guztiak soinu zoragarriak egiten eta hilerrian gorpu guztiak pilatuta". Esaldia nabarmenduta zegoen "Rock And Roll Animal" diskoaren barruko azalean. Kantua moztuta zegoen Espainiako edizioan; loriatzea eta zentsura izanik, kontsumoa sustatzeko ekaitz perfektua.
Beste esaldi harrigarri bat John Lennonena da: "Bizitza beste plan batzuk egiten ditugun bitartean gertatzen zaiguna da" eta gertatu zitzaiona, beste plan batzuk zituenean, hil egin zutela da. "Seaska Kanta" abestian Xabier Letek ere bertso batzuk idatzi zituen, niregana maiz itzultzen direnak, seguru aski aholku jakintsu hori ez dudalako jarraitu: "Haunditzen zeranean ikusiko duzu isilik egoteak zenbat balio dun”. Ez da erraza zehatz jakitea noiz den hobe isilik egotea eta noiz hitz egitea, argi baitago beste esaera horrek dioena: "Hobe da bein gorri, ezen ez beti ori", hobe da zerbait desatsegina garaiz esatea, isilik egotea eta ultzera odoltsu bat eragitea baino, ezta? Ruben Bladesek eta Willie Colonek hirurogeita hamarreko hamarkadaren amaieran egin zituzten disko zoragarriak ere bokazio filosofikodun bertsoz beteta zeuden: "Si naciste pa martillo del cielo te caen los clavos" kantatzen zuen Rubenek "Pedro Navaja" abesti ospetsuan.
Txikitan, "Los Tres Sudamericanos" taldearen lelo hark pentsarazten
zidan: "Hiru gauza daude bizitzan: osasuna, dirua eta maitasuna. Hiru
gauza horiek dituenak eskerrak eman diezazkiola Jainkoari”. Beraz, hori da
dena? Eta ez dituenak? Zer? Izorratuta geratu behar du?... Victor Manuelek,
"Un Corazón tendido al Sol" abestian, argi eta garbi hitz egiten zuen
adiskidetasunari buruz: "Badakit egiazko lagunak zeintzuk diren: sekula
ezer eskatzen ez dutenak eta beti emateko prest daudenak”… Esaldi asko artikulu
honetatik kanpo geratu dira. Seguru asko, bidali bezain laster gogoratuko dut
falta zitzaidan lelo zoragarri hura. Baina ez da faltako psikologorik esango
didanik: "Hori gertatzen da, benetan ez zaizulako hain bikaina
iruditzen". Aitak asko kantatzen zuen kopla herritar batekin amaitu nahi
dut, "bluesaren" espiritua laburbil lezakeena: "Ez pentsa
abesten dudalako bihotza alai dudanik, txoritxo hura bainaiz, kantatu ezean hil
egiten dena".