VULPES: GEHIEGI, GOIZEGI

 

Ez zuten ikono feminista izan nahi, ezta ezeren bandera ere. Pistols eta Ramones bezalako taldeak entzuten zituzten auzoko neska rockeroak ziren eta beraien punk-taldea sortu nahi zuten, kito. Egitasmoa 1980ko hamarkadaren hasieran sortu zen, Bilboko Irala auzoan, non MCD taldeak sortu ziren; haiekin era guztietako loturak zituzten.

Loles eta Lupe Vázquez ahizpak bateria eta gitarra, hurrenez hurren, Mamen Rodrigo ahotsa eta Bego Astigarraga baxua. Hilabete batzuetan beren lehen maketa grabatu zuten, kantu punkero eta aldarrikatzaile sorta bat, baina umore garratzez betea: «Inkisizion», 'Punkies de Plástico', 'Maria, Dulce Maria'... Garai hartan, tokiko irratsaio batzuetan eta Muskaria aldizkarian asko hitz egiten zen haietaz. Ikusteke zegoen nola funtzionatuko zuten zuzenean.

Leioako Unibertsitatean ikusi nituen lehen aldiz. Lekua, goizeko ordutegia eta publikoa ez ziren aproposenak punk-rock kontzertu bat gozatzeko, baina agian horrexegatik, probokazioak inoiz ez bezala funtzionatu zuen. Garai hartako jaialdi erdi inprobisatu haietako bat zen hura. Lehen abestitik argi geratu zen, mezu hura barneratzea, zailegia zela, bertaratutako gehienentzat. Haietako askok ez zuten punkaren aditzerik ere. Laster hasi ziren tontolapikoen graziarik gabeko graziak. Baina neskak ez ziren makaldu, ezta haserretu ere, emetasun ezberdinez betetako kantu harrigarri haiek deskargatzen zituzten, memeloak barregarri uzten zituztela. Nerabe batzuk ziren, munduari oihuka esanez beren anaiak bezain askeak izan nahi zutela, eurek ere gauaz gozatu, festan parte hartu eta dantza egin nahi zutela. Neskei hainbeste kalte egiten zien «maitasun» kontzeptu horretaz ozen trufa egin nahi zutela. Hilabete batzuetan, jotzen zuten leku guztietara joan ginen haiek ikustera, haien agertze hutsak eskemak apurtzen zituen nonahi… eta orduan eskandalua lehertu zen.

1983ko apirilean, taldea Euskadiko rockzaleen artean ezagunak izatetik Espainiako egunkari guztietako azalak betetzera pasatu ziren. Carlos Tenak zuzentzen zuen «Caja de Ritmos» saioak atal bat grabatu zuen Bilbon eta parte hartzera gonbidatu zituen. «Me Gusta ser una Zorra» abestia grabatu zuten: «Si tú me vienes hablando de amor/Que dura es la vida, el caballo me guía/permíteme que te dé mi opinión/Mira imbécil que te den por culo». Estatuko Fiskaltza Nagusiak euren kontrako kereila jarri zuen «eskandalu publikoa» leporatuta. Hortik aurrera dena zentzugabekeria huts bihurtu zen. Gaur egungo ikuspegitik, harrigarria da Rosa Montero, Camilo José Cela edo Francisco Umbral -beste askoren artean- lumen iritziak irakurtzea. Guztien artean munstro bat sortu zuten, egiarekin zerikusirik ez zuena.

Absurdoa halako moldez hazi zen, non haien emanaldiak zirku bihurtu baitziren. Gertaerak gainditu egin zituen eta banda desegin egin zen. Une hartan, ezkerra soslaiz jarri zen gaiarekiko, eta garaiko feminismoa, Lolesek ondo gogoratzen duenez, ez zen haiekin identifikatuta sentitu. Orain batzuek eta besteek etengabe aldarrikatzen dituzte. Badirudi azkenean justizia egin dela haiekin. «Too Much Too Soon» -«Gehiegi, Goizegi»- Johnny Thunderesen kantuaren adibide ezin hobea izan ziren neska berritzaile haiek.

 

JORGE HIRITARRA

 Utzidazu Jorge, nire laguna, aurkezten. Adin ertaineko herritarra da, eta bizitzatik pasatzen saiatzen da zarata handirik egin gabe. Zergak ordaindu eta gogor lan egiten du. Jorgek ezin du luxu handirik bere gain hartu, baina hainbat urtez lan gogorra egin ondoren, Errioxan udak igarotzeko etxebizitza bat eros dezake edota gama ertaineko auto bat. Jorgek ez du atentzioa ematen. Igandetako gehigarrien azaletan ez da inoiz agertuko, eta haren izena ez da inoiz prentsako lerroburuetan irakurri. Ez da, ez, «modako» tipo bat. Nahikoa du bere betebeharrak betetzearekin eta ingurukoei huts ez egitearekin.

Guztiz gizon hiritarra den arren, Jorge ez da batere tipo 'trendi' edo 'cool' horietakoa; ez du hizkuntza «inklusiborik» erabiltzen, eta ez du tatuaje bakar bat ere bere larruazalean erakusten. Jorgek ez du bere bizitzan gimnasiorik zapaldu, eta beraren itxurak ez du inoren atentzioa ematen. Nori interesatuko litzaioke halako tipo txepel bat?

Bada, Jorge interesatzen zaio Pedro Ugarte idazle bilbotarrari, eta aldiro protagonista bihurtzen du bere kontakizunetako batean. Egia esan, Jorge ez da beti pertsonaia bera. Batzuetan eremu aberatsagoetan bizi da, beste batzuetan auzo xumeagoetan, batzuetan ezkontza -nolabait- zoriontsu baten parte da eta beste batzuetan dibortzio -nolabait- zibilizatu bat jasaten du. Batzuetan Jorgek ezkutuko bizioren bat izan dezake, eta sarritan, errautsak baino ez diren familia-jatorri ponposo baten gehiegizko zama eraman behar du. Gizon hau ez da inoiz ekintza heroiko batean protagonista izango, berez edozein indarkeria motaren aurkakoa da, baina noizean behin, ia konturatu gabe, beraren ukabilak memelo baten aurpegian egiten du talka.

Manuel Vázquez Montalbanen Carvalho detektibearekin gertatzen zitzaidan bezala, Pedro Ugarteren ipuinetako pertsonaia nagusia idazlearekin identifikatzeko joera dut, eta ezin dut saihestu kontakizun horietako asko beraren esperientzian oinarritzen direla susmatzea. Hala ere, berak liburuaren aurkezpenean argi utzi zuen: «Txundituta nauka kontakizun bat bizitza errealean oinarrituta egoteari ematen zaion garrantziak. Istorio bat benetako gertaeretan oinarritzeak, literaturaren ikuspegitik, ez du garrantzi handirik. Istorio batek ez badu funtzionatzen literaturaren ikuspuntutik, nik nahiago dut erreportaje edo artikulu moduan ezagutaraztea».

'Antes del Paraíso' Pedro Ugarteren azken ipuin-bilduma da. Liburu honetan, Jorge bat aurki dezakezu, larunbat goizaldean alaba kiroldegi urrun batera eramateko gidatzen duena, edo beste Jorge bat bere aitari kontzesionarioz-kontzesionario laguntzen diona, inoiz erosiko ez dituen gama altuko autoak probatzeko. Bada, halaber, Jorge bat, bere lanak behartuta, zentzugabeko teknizismoak ingelesez erabiltzen dituena, eta beste bat, zeinaren semea baita leinu baten oinordeko bakarra.

Pedro Ugarteren antiheroia familiako istorioen protagonista da; iraganetik datorren eta garai berrietara gero eta okerrago egokitzen den familia-eredu horretakoa. Istorio horietan, gutariko askok islatuta ikus ditzakegu gure buruak. Samurtasuna, ironia, eta nostalgia tanta batzuk nabariak dira beraren prosan. Vázquez Montalbánek berak idatzi zuenez: «ia guztiok errugabe gara».

SOLDADUSKA ALUAREN ISTORIOAK

Hogei urte dira derrigorrezko soldaduska desagertu zela. Hogei urte 'untxirik' eta 'birraitonarik' gabe. Hogei urte nobatadarik eta sarjentu 'txuskerorik' gabe. Hogei urte 'soldaduska aluaren istorio' berririk gabe, halako batailatxoak kontatzeko prest daudenak gutxi ez badira ere.     

Urtemuga honen kontura hedabideak oroitzapenez bete dira, eta askotan, mugimendu antimilitaristek izandako papera ahaztu da erabat. Komeni da gogoratzea soldaduska indarrean dagoela Grezian, Austrian, Finlandian, Danimarkan, Estonian, Lituanian, Zipren eta Norvegian, besteak beste. Suediak duela hiru urte berreskuratu zuen, 2010ean kendu ondoren. Beste adibide batzuk Brasil edo Israel dira, non bai gizonek eta bai emakumeek egin behar duten zerbitzua. 1982. urtean, nik ere izan nuen esperientzia hori bizitzeko aukera. Nire ikasketa-luzapena baliogabetuz gero, Gasteizen egiteko aukera izango nuen. Ez nuen bitan pentsatu. Lehen diskoa grabatu berri genuen Zaramakoek eta taldeko gainerako kideekin batera aritzeko aukera zen hura. Kontzientzia-eragozpena erlijio kontua zen, gehienbat, eta intsumisioa ez zen artean existitzen. Askotan esaten da soldaduska 'denbora galtzea' zela, eta egia da, baina ezin uka horrelako esperientzia batetik gauza asko ikas daitekeela. 

Nik, adibidez, hurkoarengan konfiantza galtzen, etxean nuenaren balioa estimatzen edota 'miliziaren balioak' erabat gorrotatzen ikasi nuen. Askotan esaten den legez, lagun minak egin nituen han, bai, baina batzuetan adiskide haiek ia ezezagun bihurtu ziren koartelaren testuingurutik at. Izan ere, ez dago gaizki bizitzan behin hau sentitzea: askatasuna, higienea, kultura, osasuna eta, oro har, 'bizi-kalitatea' deritzoguna, egun batetik bestera desager daitekeela. Gauza bat da zure gurasoek antzinako kontuak kontatzea, eta beste bat norberak gorriak eta bi pasatzea. Ez, soldaduska Ceutan egin ez nuen arren, hurbil egitea ere ez zen panazea izan. Nire hurrengo helmuga Donostiako kuarteleko mendiko brigada izan zen. Besteak beste, Pirinioetan neguan maniobrak egitearen atseginak ezagutu nituen eta mandoen ukuiluetan guardiak egiteko aukera izan nuen. Gure brigadako bi soldadu elektrokutatuta hil ziren istripu izugarri batean, eta beste batek bere buruaz beste egin zuen, tiro bat jota. Hiruretako bat ere ez zen prentsan agertu. 

Utzikeria ergel batengatik, guardia batean, ziegan amaitu nuen eta horrek aukera eman zidan hamabost egunetan zehar nolabaiteko kartzela esperientzia bat ezagutzeko. Haiek «berunezko urteak» ziren; gure agintariak eta soldadu asko paranoia hutsean bizi ziren. Jakina, kantinan beti aurki zenezakeen behar beste alkohol merke, eta trapitxeoak ugaltzen ziren ohatze artean. Hamalau hilabete amaigabe haiek nire baitara itzultzen dira aldiro, amesgaizto edo oroitzapen gisa. Ahal nuen neurrian, armak hartzeari uko egiteko adorea izan zutenei lagundu nien gero. Eskertzekoa benetan mobilizazio horietan lortu izana. Batzuetan esaten da soldaduskaren beste bertute bat omen zela jatorri desberdineko jendea ezagutzeko aukera izatea. Hobe Erasmus edo mota guztietako trukeen bidez egitea. 'Soldaduska Aluaren Istorioak' dibertigarriak izan daitezke, bai, baina komikietan.

GIRONA-TOULOUSE-BILBAO

 

Gironako aireportua. Kanpoaldean dagoen bus-geltokia. Abuztu amaiera. Oporrak amaituta. Goizeko 11:20ak ziren, eta Flixbuseko autobusa, Bilbora 9:50ean eraman behar ninduena, ez zen inondik ere ageri. Hots egin nion konpainiari, eta luzaroan saxo doinuak eta mezu grabatuak entzun ostean, ahots lehor samar batek «ez dakigu zer gertatzen den» eta «SMS bat bidaliko dizugu» zin egin zidan -oraindik zain nago-.

Egun batzuk lehenago joaneko bidea egin nuen: Bilbao-Toulouse-Girona. Bidaia luzea, baina atsegina, Toulousen bi ordu eman nuen, bazkaltzeko eta buelta bat emateko nahikoa denbora. Ez nuen presarik.

Itzulera, antzeko zerbait izango zelakoan nengoen, baina ez zen hala izan. Patuak zerbait okerragoa zeukan prest niretzat. Nire ondoan zegoen emakume frantses batek Frantziako Flixbusera deitu zuen informazio eske: «12etan beste bat iritsiko da, baina gainezka dator». Emakumeak, maletak arrastaka, hanka egin zuen, frantsesez birao egiten zuen bitartean. Beraz, beste aukera bat bilatzea besterik ez nuen. Bartzelonarako autobusa hartu eta arratsaldean hegazkinez itzuli nintzen. Hori zen egunean iristeko modu bakarra, hurrengo egunean lan egin behar bainuen.

Hasieran, erreklamazio bat egitea erabaki nuen, txartelaren zenbatekoa itzul ziezadaten, eta halaxe egin nuen. Hilabeteak joan eta hilabeteak etorri, kasurik ez. Flixbuseko autobus bat ikusten nuen bakoitzean, zerbait bota nahi izaten nion. Beraz, Kontsumobiderekin harremanetan jarri nintzen kexa bat jartzeko eta kalte-ordaina eskatzeko. Bizitza osoa daramat egoera korapilatsuak saihesten eta abusu txikiak jasaten txintik esan gabe, baina autobusez bidaiatzea eta autoa aparkatuta uztea erabaki dudanean, tratu hori merezi al dut?

Bada, demanda bat jarri nien, eta egun batzuetan arbitraje telematiko batean ikusi nuen neure burua. Lehenago, hori bai, nire abokatuari -nire alaba Magaliri- galdetu nion, eta hark bi kontzeptu argi utzi zizkidan: «Informatua izateko eskubidearen» aurka egin zutela eta «kalte ekonomikoa» eragin zidatela. Nire pantailaren leihotxo batean arbitraje-mahaikoak ikusten nituen, eta bestean... nekatu aurpegiera zuen tipo alemaniar bat, bere konpanian horrelako marroiekin lehiatzeko ardura omen zuena.

Hasi bezain laster, nire eskaria irakurri eta «eskaintza ekonomikoa» egiteko eskatu zioten. «40 euro eskaintzeko prest nago» esan zidan aparteko eskuzabaltasuna erakutsiz edo. Egia esan, beste argudio batzuk espero nituen, ez dakit, autobusa atzeratu egin zela, edo ni ez nengoela geltoki egokian, baina ez zen halakorik. Ezetz esan nion. Jarraian, eta inongo azalpenik gehitu barik 90 euro eskaini zidan. Ezetz. Orduan gizonak txartelaren dirua itzuli zidatela argudiatu zuen -egia zen, salaketa jaso ondoren itzuli zidaten dirua, ez lehenago-, eta gehiegizkoa zela nik hegazkinez egindako bidaian ordaindutako 133 euroak eskatzea. Labur esanda, onar itzazu gure miseriak, eta ez gogaitu. Beraz, animatu nintzen -pixka bat- eta esan nien ez nuela ezer onartuko bidaiaren prezioaren azpitik, ez zelako diru kontu bat, duintasun kontua baizik.

Tipo horiek badakite beren bezeroak ez direla dirudunak izaten eta ez omen dute barkamenik eskatzeko ohiturarik. Azkenean auzitegiak arrazoia eman zidan.Tira, badakit ez dela mendeko auzia izan. Baina ez dakizue zein gustura geratu nintzen.

TRANPAK

Jordi Evolek aspaldi ez zigun eskaintzen erreferentzia-kazetari bihurtu duen elkarrizketa horietako bat. Pau Donesi egin ziona ederra eta hunkigarria izan zen, bai, baina beste une ahaztezin horietaz ari naiz, non elkarrizketa, lerroburuak betetzeraino iritsi baitzen. Kasu batzuetan, Jaume Matas Balear Uharteetako presidente ohiari egin zionarekin gertatu zena, esaterako, inpaktua hain handia izan zen, elkarrizketatuak justiziaren aurrean amaitu zuela. Informazio Zientzien Fakultateko irakaslea banintz, nire ikasleei erakutsiko nieke, ezbairik gabe, Jordik Santiago Carrillori egin ziona. 

Elkarrizketa hura politikariaren abisu serio batekin hasi zen: «Gerra garaian Paracuellos de Jaramako sarraskian gertatutakoa hizpidera ekartzen baduzu, Luis del Olmori Cope katean egin nion gauza bera egingo dizut, jaikiko naiz eta alde egingo dut». Baina ez, azkenean Jordik maisutasunez, nahi zuen esparrura eraman zuen kalaka, Carrilloren aitorpena lortu arte: «Gerra zen, eta gerran etsaia garaitzeko hil egin behar da».

Evolek eta haren taldeak merezitako ospea lortu dute, mota guztietako ustelkeriak eta praktika txarrak agerian utziz. Hori dela eta, kazetariaren aurrean esertzen direnek, batzuetan, beren izena garbitu nahian egiten dute. Hori zen, nire ustez, joan den igandean gertatu zena. Eufemiano Fuentes, medikua da, eta haren karrera susmoak zikinduta dago. Beraren aurkako kondena irmorik ez dagoen arren, haren izena beti lotzen da «Puerto operazioarekin» eta legearen mugan dauden dopin praktikekin.

Esgrima-borroka moduko elkarrizketa horretan, kirol-medikuak argi utzi nahi izan zuen konta zezakeena baino askoz gehiago zekiela, eta zuen jarduna beti garaiko kirol-agintarien babespean egon zela. Eufemianok «esan gabe esan nahi zuen», baita hatzak harrapatu gabe salatu ere, eta hori oso zaila da. Noizbeinka «harrapatu nauzu» edo «zuri eta botilan» bezalako esaldiak esaten zituen, behar zuena baino gehiago hitz egiten ari zela iradokiz. Baina, egia esan, kakaren haizagailua martxan jarrita zuen une oro, botoia sakatzen zuen hatza beste batena zela simulatuz.

Susmoaren itzala hainbat frontetan zabaldu zen: Bartzelonako olinpiadetan lortutako dominak, FerminCachoren arrakastak, Reala bigarren geratu zen 2002-2003ko liga, Real Madrilen jarduera. Herri-kantuko baserritarrak bezala, Eufemianok harria bota eta eskua ezkutatzen zuen, baina zauriren bat egin zuen antza, Real Madrilek iragarri baitu medikuari kereila jarriko diola.

Askoz argiagoa izan zen, bai, ekialdeko herrialdeetan informazioak nola lortzen zituen deskribatzean. Eufemiano hara zihoan, Federazioak ordainduta, errendimendu handiagoa lortzeko trikimailuak ikastera. Bostehun dolarreko gutunazal batek hitz eginarazten omen zion espezialistarik hermetikoenari.

Elkarrizketa, labur esanda, nahiko amorragarria izan zen, baina ondorio batzuk, behintzat, argi utzi zituen: Kirol arrakastak lortu beharrak kargudun eta kirolari batzuek bidezidor tranpatiak bilatzea eragin du, eta egia osoa jakingo balitz, kirol-arrakasta asko berrikusi beharko lirateke.

Salatzen hasita, Eufemianok amaieran nabarmendu nahi izan zuena ere ez da gutxiesteko modukoa: «Zergatik ez ditu inork salatzen txirrindularia suntsitzen duten etapa-diseinu guztiz anker eta suntsitzaile horiek, ikuskizunaren mesedetan egiten diren horiek?».

 

ABADE BELTZAK

 

Noizbehinka, nire haurtzaroko Jainkoarekin topo egiten dut berriro. «Meza Santua» deitzen duten zeremonia horietan gertatzen da, ospakizun sozialen batek eraginda. Azkenaldian, zoritxarrez, hiletak izaten dira ia beti. Badirudi denboraren joanak ez diela zeremonia horiei eragiten. Hor jarraitzen dute hitz handiz betetako erritual horiek, urrutiko santu batek korintioarrei bidalitako gutuna irakurtzera igotako fededunak, betiereko bizitza zertan zetzan azaltzeko. Mezu biribil bezain kontraesankorrak, non dena sartzen den: maitasuna, Jainkoaren haserrea, merkatarienganako mespretxua, santua den sumisioa, mehatxuak, barkamena…

Hor jarraitzen dute, baita ere, eliz-mutilek, tunikaz jantzitako santu eta martirien irudi sufrikariozkoek eta nonahiko Kristo gurutziltzatuak, gu salbatzera etorri zen Jainkoaren semeak -itxuraz arrakasta barik- eta horretarako arra eta zuria izatea aukeratu zuenak. Gainera, koitoaren tramite gogaikarria kendu zion emakume zuhur baten sabelean egin zuen. Hor daude, halaber, Jainkoari «betiko haserre ez egoteko» edo gugan egin zituen «mirariak» eskertzeko erregutzen dioten kantu etsigarriak. Hirurogeiko hamarkadan, errepertorioa berritzeko saiakera bat egon zen, Gospel doinuekin eta ye-ye kantuekin, baina ez zuen gehiegi iraun.

Ekitaldi horien ingurua, erritualak eta soinu-banda, duela hamarkada askokoen oso antzekoak dira, eta erraza egiten zait mundura «onak izateko» ekarri gintuen Jainkoagan babesten zen haur hura nire baitan berreskuratzea. Hitz magikoa «fedea» zen. Apaiz eta mojen erretolika erlijioso hari buruz egiten zenituen galdera guztiek erantzun bera zuten: sinetsi egin behar duzu, fedea izateko zortea baituzu. Kito. Hileta erritual hauetan ere ohikoa da entzutea gaur fedea dugunok ez gaudela triste, badakigulako hildakoa orain «betiereko bizitzaz gozatzen ari dela». Horrek kontraste deigarria egiten du gertukoen negar atsekabetuekin, baina tira.

Ez, ez nuke esango, zorionez, egokitu zitzaidan nazional-katolizismo gaindosiaren ondorioz iritsi zitzaidan guztia kaltegarria izan zenik. Nire eskola-bizitzan izan ziren, besteak beste, apaiz eta moja adimentsu eta eskuzabalak, Biblia modu atseginean kontatzen ahalegindu zirenak, edo geroago Jesusen mezu sozialaz hitz egin zigutenak, edo, abortuaren edo dibortzioaren inguruko eztabaidak sustatu zituztenak. Baina bai. Arreta handiagoz begiratuz, gauza batzuk aldatu egin dira oraingo mezetan. Azken bietan, jatorri afrikarreko apaizak izan dira. Badirudi lan hori gehitu egiten zaiola migratzaileen esku uzten ditugun lanbideen zerrendari. Covid dela eta, «bakearen esku» gogaikarria ere desagertu egin da. Orain, jarlekuko bizilagunei begiratu behar zaie, eskua bularrean jarrita, betiko fideltasuna zin egingo bazenie bezala.

 Kasualitatez Lev Tolstoiren hitz hauekin topo egin dut berriki: «Pertsona baten bizitzari begira, ezinezkoa da fededuna den ala ez jakitea. Ortodoxia aldarrikatzen dutenen eta ez dutenen artean desberdintasunik baldin badago, ez da lehenengoen mesederako. Erlijio-ortodoxia sarritan pertsona ergel, krudel eta moralgabeen artean aurkitzen da; adimena, zintzotasuna eta zuzentasun morala fedegabetzat hartzen diren gizonen artean aurkitzen dira maiz». Amen.

 

ALLEN V. FARROW

 

«Woody Allenen filmeetatik zein duzu gogokoen? Erantzun baino lehen, hau jakin behar duzu: Zazpi urte nituenean, Woody Allenek eskutik heldu eta armairu itxurako teilatupe batera eraman ninduen, gure etxeko bigarren solairuan, ahuspez etzan eta anaiaren tren elektrikoarekin jolasteko. Gero sexu-erasoa egin zidan». Horrela hasten zen Dylan Farrowek, Mia Farrow-ren alaba adoptatuak, 2014an argitaratutako gutuna, zinegileak bere obra osoagatik ohorezko urrezko globoa jaso ondoren, hain zuzen. Gala hartan, Diane Keaton edo Enma Stone aktoreek, besteak beste, zuzendariaren bertuteak eta beraren zinemak emakumeei eman zien trataera goraipatu zituzten.

Egun haietan, laurogeita hamarreko hamarkadaren hasieran harrotutako hautsek, Allen lehen aldiz Dylanek salatu zuenean, iragan urrun batean galdurik ziruditen. Zinegilearen bertsioak, egia esan, nolabaiteko onespena lortu zuen iritzi publikoaren aldetik: Mia Farrow erresumindutako emakume bat omen zen, Woodyk, 21 urteko Soon-Yi alaba adoptatuarekin joateko utzi zuelako. Akusazioak manipulazio interesatuaren ondorioa izango ziren. Egia da: Ez dago Allenen aurkako zigorrik, izan ere, bere garaian fiskalak umea babestearren kargurik ez aurkeztea erabaki zuen. 1997an Woody Allen -orduan 62 urte zituen- Soon-Yirekin ezkondu zen -27 urte zituen- eta ordutik ezkontza egonkor eta bateratu baten irudia eskaini dute.

Zinemagintzan jo eta ke jarraitu zuen, eta ez zirudien haren ospea arriskuan zegoenik. Baina orduan gutuna iritsi zen. Eta, ondoren, Rowan Farrow anaiaren babes publikoa. Rowanek Pulitzer saria irabazi zuen, Harvey Weinstein Hollywoodeko handikiaren bortxaketa kasu ugariren inguruan egindako ikerketengatik, hain zuzen ere. «Me Too» mugimendua lehertu zen eta Woody Allen berriro susmopean zegoen. Egia da, baita ere, Jose Luis Rebordinos Zinemaldiko zuzendariak esan zuena: Allen ez dago inongo auzitegik kondenatuta, eta, beraz, errugabetasun-presuntziorako eskubide osoa dauka. Egia da, halaber, Allen Moses-ek, Farrowren beste seme batek, zinemagilea defendatzen duela eta Mia Farrowri bere etxean giro «toxikoa» sortzea leporatzen diola.

Askotan errepikatzen den baieztapena da hau: «Egilea bere obratik bereizi behar da». Frogatua dirudi Einsteinek bere emaztea esklabotzat hartzen zuela, Picassok zigarrokinak itzaltzen zituela bere maitaleen masailetan edo Rinbaudek bere bizitzaren zati handi bat esklabo merkataritzan eman zuela. Dylanen galderari erantzunez, nik ez nuke oso ondo jakingo zein film den nire gogokoena: haren pelikula askorekin ederki gozatu dut eta askotan pentsarazi egin dit, inork gutxik lortu duen bezala. Izan ere, Woody Allen da, ziur aski, film gehien ikusi dizkiodan zinema zuzendaria. Allenen autobiografia irakurri eta 'Allen V. Farrow' HBOko telesaioa ikusi ondoren zalantzak saihestezinak dira. Baina ez. Ez dut uste, Dylan dena asmatzen ari denik eta ezin dut ekidin haren hitzak gogoratzea: «Imajinatu zazpi urteko alaba, imajinatu Woody Allenek ganbarara eramango duela. Pentsa, bere bizitza osoan, goragalea ematen diola neskato horri, haren izena entzuten duen bakoitzean. Imajina ezazue mundu bat, beraren oinazegilea txalotzen duena».

 

«Woody Allenen filmeetatik zein duzu gogokoen? Erantzun baino lehen, hau jakin behar duzu: Zazpi urte nituenean, Woody Allenek eskutik heldu eta armairu itxurako teilatupe batera eraman ninduen, gure etxeko bigarren solairuan, ahuspez etzan eta anaiaren tren elektrikoarekin jolasteko. Gero sexu-erasoa egin zidan». Horrela hasten zen Dylan Farrowek, Mia Farrow-ren alaba adoptatuak, 2014an argitaratutako gutuna, zinegileak bere obra osoagatik ohorezko urrezko globoa jaso ondoren, hain zuzen. Gala hartan, Diane Keaton edo Enma Stone aktoreek, besteak beste, zuzendariaren bertuteak eta beraren zinemak emakumeei eman zien trataera goraipatu zituzten.

Egun haietan, laurogeita hamarreko hamarkadaren hasieran harrotutako hautsek, Allen lehen aldiz Dylanek salatu zuenean, iragan urrun batean galdurik ziruditen. Zinegilearen bertsioak, egia esan, nolabaiteko onespena lortu zuen iritzi publikoaren aldetik: Mia Farrow erresumindutako emakume bat omen zen, Woodyk, 21 urteko Soon-Yi alaba adoptatuarekin joateko utzi zuelako. Akusazioak manipulazio interesatuaren ondorioa izango ziren. Egia da: Ez dago Allenen aurkako zigorrik, izan ere, bere garaian fiskalak umea babestearren kargurik ez aurkeztea erabaki zuen. 1997an Woody Allen -orduan 62 urte zituen- Soon-Yirekin ezkondu zen -27 urte zituen- eta ordutik ezkontza egonkor eta bateratu baten irudia eskaini dute.

Zinemagintzan jo eta ke jarraitu zuen, eta ez zirudien haren ospea arriskuan zegoenik. Baina orduan gutuna iritsi zen. Eta, ondoren, Rowan Farrow anaiaren babes publikoa. Rowanek Pulitzer saria irabazi zuen, Harvey Weinstein Hollywoodeko handikiaren bortxaketa kasu ugariren inguruan egindako ikerketengatik, hain zuzen ere. «Me Too» mugimendua lehertu zen eta Woody Allen berriro susmopean zegoen. Egia da, baita ere, Jose Luis Rebordinos Zinemaldiko zuzendariak esan zuena: Allen ez dago inongo auzitegik kondenatuta, eta, beraz, errugabetasun-presuntziorako eskubide osoa dauka. Egia da, halaber, Allen Moses-ek, Farrowren beste seme batek, zinemagilea defendatzen duela eta Mia Farrowri bere etxean giro «toxikoa» sortzea leporatzen diola.

Askotan errepikatzen den baieztapena da hau: «Egilea bere obratik bereizi behar da». Frogatua dirudi Einsteinek bere emaztea esklabotzat hartzen zuela, Picassok zigarrokinak itzaltzen zituela bere maitaleen masailetan edo Rinbaudek bere bizitzaren zati handi bat esklabo merkataritzan eman zuela. Dylanen galderari erantzunez, nik ez nuke oso ondo jakingo zein film den nire gogokoena: haren pelikula askorekin ederki gozatu dut eta askotan pentsarazi egin dit, inork gutxik lortu duen bezala. Izan ere, Woody Allen da, ziur aski, film gehien ikusi dizkiodan zinema zuzendaria. Allenen autobiografia irakurri eta 'Allen V. Farrow' HBOko telesaioa ikusi ondoren zalantzak saihestezinak dira. Baina ez. Ez dut uste, Dylan dena asmatzen ari denik eta ezin dut ekidin haren hitzak gogoratzea: «Imajinatu zazpi urteko alaba, imajinatu Woody Allenek ganbarara eramango duela. Pentsa, bere bizitza osoan, goragalea ematen diola neskato horri, haren izena entzuten duen bakoitzean. Imajina ezazue mundu bat, beraren oinazegilea txalotzen duena».