 |
| Berastegin antolatutako tertulia, Euskal Herriko Ahotsak ekimenaren barruan |
Juan Urreta Zubia aretxabaletarrak, 1924. urtean jaioak,
“Euskal Herriko Ahotsak” ekimenarentzako elkarrizketan honela dio:
-Orduan
Karnabalak zelebratzen zien?
-Karnabalak? Enee!
-Eta disfrazau eta be bai?
-Kukumarro.
-Etxeko edozer gauza
jantzitta?
-Bai, bai, bai. Edozer gauza
jantzi eta ala!
-Kuadrillak eta?
-Bai, bai. Orduan izeten zan,
bueno, "Santa Ageda mutillak" be baeuzen, orduen urtero Santa Ageda
mutillak. Eta gero zela izeten zan Karnabalak eta Santa Ageda mutillak eta
horrek inguruen zela dien danok, hor eitten zien jaixak, Karnabalak.
-Mutillak disfrazatzen
ziñazien, neskak be bai?
-Bai, bai, neskak be bai.
-Orduan jai polittak izango
zien.
-Bai, bueno! Desietan egoten
giñen Karnabalak etortzeko. Baiña denpora guxi iraun euen, gerra-denporan hori
suprimido, dana.
-Eta gerra ostian berriz hasi
zan?
-Beranduau.
-Urte askuan prohibiduta egon
zan?
-Bai. Hemen bakarrik ez.
Gipuzkuan Tolosan bakarrik eitten ziran. Karnabalak euzen suprimiduta, ezin zan
jarri karnabalik. Baiña Tolosan jarri utsen izena "Fiestas de
Primavera".
“Badihardugu” elkarteak berriki informatzen zuenez,
“Euskal Herriko Ahotsak” izeneko ekimena, honen tankerako 5000 grabaziora heldu
da. Hau da: herriz herri eta baserriz baserri jasotako lekukotzak dira. Aitona-amonen
oroitzapenak, lehen eskuko informazioa eskaintzen digutenak. Alde batetik
euskalkien ingurukoak eta beste alde batetik antzinako ohitura eta egunerokotasunaren berri ematen digutenak.
Haien hitzetan: “Proiektu honen helburu nagusia da, Euskal Herriko ahozko
ondarea eta herri hizkerak katalogatu eta hedatzea; hau da, gure herrietako
adineko jendea elkarrizketatu eta euren euskara eta bizipenak jasotzea eta
herritarren artean zabaltzea”.
Bitxia bezain ederra benetan, webgune honetan
aurkitu dezakeguna. Betirako galtzear dauden tokiko hizkerak eta galdutako edo ahazteko
zorian dauden ohituren pasarteak antzinako kantekin nahasten dira. Alan Lomax
iparramerikarrak eginiko grabazioekin bezalatsu, euskaltzaleak badu hemen orduak
eta orduak gozatuz igarotzeko aukera ederra.
Proiektuaren oinarriak 2002-2003 urteetan
landu ziren, metodologia, baliabideak eta alde teknikoa ezarriz. Ondorengo hiru
urteetan bilketa lanarekin jardun zuten eta
jasotako materiala lantzen hasi ziren. Webgunea 2008ko apirilaren 16an aurkeztu
zen, baina proiektuak aurrera jarraitzen du, etengabe ari baitira materiala
biltzen, lantzen eta datu-basea eguneratzen.
Proiektuaren lehenengo urratsa, Euskal Herri guztian zehar sakabanatuta
dauden zintak berreskuratzea zen. Baina grabazio zaharrez gain, une honetan ere
grabazioak egiten ari dira han eta hemen. Azken lau urteotan egin dituzten
grabazioak bideoz ere egin dituzte. Bitxia da, baina, ekimen honetako
zenbait antolatzailek irrati-elkarrizketetan erabiltzen duten definizioa:
“kutsatu gabeko euskera”, horrelakoa omen delako baserritarrek eta hiztun
zaharrek erabiltzen dutena. “Euzkera garbija”ren mitoari itzuli nahian edo?
Erabiliko al genuke halako kontzeptua, adibidez, Gaztelako herri urrun batean erabiltzen den
gaztelera definitzeko? Ba al da benetan “kutsatu” gabeko hizkuntzarik? Areago:
ba al du edozein hizkuntzak bizirik irauterik nolabait “kutsatu” barik? Beste baterako utziko dugu eztabaida hau.
Roberto Moso
Ez da posible. Hizkuntza ez da estatua edo liburu finko bat. Hizkuntza, denboran zehar ahoz aho doa, eta aho guzti hoiek zahartzen eta hiltzen diren bitartean, belaunaldiz belaunaldi jendearen ohiturak aldatzen diren moduan, hizkuntza nahi ta nahiez ez da jatorri zuri batean geratzen.
ErantzunEzabatuHistoria orokorra aldatzen den bezala, hizkuntza "kutsatzen" da baita ere.
"Kutsatzea" esatea zuzen al da? Ez det uste; gaztelanian ere euskera jatorritzat duten hitzak daude baita ere; hizkuntza mugimendu etengabean egotea saihestezina da, edo beharrezkoa. Historiaren interpretazioak, eta Historia bera eguneratzen den heinean, aldaketekin, euskera eguneratzea, hitzegiten dutenak aldatu edo "kutsatzen" diren modu berberan, normala da eguneratze hori. Zeren hizkuntza bat bizirik dagoen gauza bat da, eta bizitzeak beharrezko aldaketak dazkar.
Dena den, aspaldian eta leku ezberdinetan
egindako grabazio horiek berreskuratzea oso interesgarria eta polita izango da euskalzale amorratuenentzat; eta baita gaur egunean oraindik hitzegiten diren aspaldiko euskalki ezberdinak, hitzegiten dituztenen artean egindako grabazioak, nahiz eta zaharrenak hitzegiten duten euskera hori aintzin batean hitzegiten zenaren ezberdina izan daitekeen ere. Ley de vida. Proiektu oso polita eta interesgarria hala ere.
Hizkuntza bat bizirik dagoen gauza bat da eta bizitzeak beharrezko aldaketak dakartza. Ba bai. Aldaketak datoz nahi eta nahiez eta aldaketen bukaera heriotza deitzen da. Euskararen benetako miraia ez da bere sorburua baizik eta bizirik irautea.
ErantzunEzabatu